Dendrochronologia

Dendrochronologia – Spis treści

Część Pierwsza: Teoria i podstawy badań dendrochronologicznych    15
I. Przedmiot i zakres badań    17
I.1.Dendrochronologia – dyscyplina naukowa i metoda    17
I.2. Rytmy aktywności i spoczynku drzewa    24
I.3. Periodyzacja kambium jako strategia przystosowawcza do długookresowych zmian środowiska lądowego    28
I.4. Które rośliny formują słoje drewna?    29
I.5. Rola silnych niesezonowych stresów antopogenicznych    31
I.6. Koadaptacja w obrębie sporofitu    32
I.7. Problemy dendrochronologii    33
II. Flora i rozmieszczenie drzew na świecie jako globalna sieć stanowisk badawczych w dendrochronologii    35
II.1. Zasoby flory drzewiastej świata    35
II.2. Najstarsze drzewa świata    36
II.3. Gatunki drzew najczęściej wykorzystywanych w dendrochronologii    39
II.4. Dendroflora europejska    40
II.4.1. Charakterystyka rodzimych gatunków drzew najważniejszych dla dendrochronologii    40
II.4.2. Dendrochronologia gatunków drzew obcego pochodzenia    48
II.4.3. Badania dendrochronologiczne krzewów    48
III. Biologiczne podstawy dendrochronologii    50
III.1. Wtórny ksylem – wtórne drewno    50
III.2. Rodzaje drewna wtórnego    50
III.2.1. Drewno młodociane (juwenilne)    52
III.2.2. Drewno dorosłe (maturalne)    52
III.2.3. Drewno reakcyjne    52
III.2.4. Słoje drewna – przyrosty roczne    55
III.2.5. Drewno pierścieniowonaczyniowe    55
III.2.6. Drewno rozpierzchłonaczyniowe    56
III.2.7. Biel    56
III.2.8. Twardziel    57
III.2.9. Biel wewnętrzna    58
IV. Struktury przestrzenne drewna    59
IV.1. Płaszczyzna transwersalne (przekrój poprzeczny)    60
IV.2. Płaszczyzna radialna (przekrój podłużny, promieniowy, przełup)    61
IV.3. Płaszczyzna tangencjalna (przekrój podłużny, styczny do obwodu, odłup)    63
IV.4. Warstwy przyrostowe drewna a przyrost roczny    63
V. Pojęcia ogólne i terminologia stosowana w dendrochronologii    75
V.1. Uwagi wstępne    75
V.2. Sekwencja przyrostów rocznych    75
V.3. Chronologia    76
V.4. Rok wskaźnikowy    81
V.5. Wzorzec szkieletowy – metoda i aparat pojęciowy    83
VI. Czas i przestrzeń w badaniach dendrochronologicznych    90
VI.1. Kronika zapisana w słojach drzew    90
VI.2. Dystrybucja sygnału dendrochronologicznego w przestrzeni fizycznej    90
VI.3. Dystrybucja sygnału dendrochronologicznego w czasie    92
VI.4. Telekoneksja    92
VI.5. Heterokoneksja    93
VII. Datowanie metodą dendrochronologiczną    95
VII.1. Dokładność datowania dendrochronologicznego    97
VII.2. Pierścień podkorowy, oblina, czyli oflis    97
VII.3. Statystyka bielu    97
VII.4. Sezonowanie drewna    99
VII.5. Wtórne użycie drewna    99
VII.6. Możliwości i ograniczenia dendrochronologii    101
VII.7. Określanie wieku drzewa    101
VIII. Z historii badań dendrochronologicznych    102
VIII.1. Prekursorzy w Europie    102
VIII.2. Okres pionierski od początku XX w. do 1937r.    103
VIII.3. Okres rozwojowy od 1937 do 1961 r.    104
VIII.4. Okres ekspansji od roku 1961    105
VIII.5. Dendrochronologia w Polsce    107
IX. Strategie i warianty badań dendrochronologicznych    112
IX.1. Warianty badań    112
IX.2. Rodzaje próbek    112
IX.3. Etap LAB    113
iX.4. Strategia EKO    116
IX.4.1. Wybór stanowiska badawczego    117
IX.4.2. Wybór systematyczno-losowy drzew    117
IX.4.3. Ustalanie optymalnej liczby prób na stanowisko    118
IX.4.4. Dokumentacja kartograficzna oraz karta stanowiska badawczego    118
IX.5. Strategia GEO    119
IX.6. Strategia ARCHEO    128
Część Druga: Procedury badawcze    131
X. Praca na stanowisku badawczym    133
X.1. Praca na stanowisku badawczym: strategia EKO    133
X.2. Technika pobierania prób świdrem Preslera    134
X.3. Pomiary dendrometryczne    137
X.4. Sposoby zabezpieczania rany po wybraniu rdzenia    137
X.5. Praca na stanowisku badawczym: wariant ARCHEO    138
X.6. Wykopy archeologiczne    142
X.7. Drewno pozyskiwane w środowisku wodnym    145
X.8. Technika pobierania próbek i sposoby ich zabezpieczania    145
XI. Preparowanie i analiza materiału: etap LAB    146
XI.1. Ustalanie optymalnej liczby powtórzeń pomiarów w próbce    146
XI.2. Przygotowanie próbek drewna do analiz    146
XI.3. Niezbędny sprzęt i wyposażenie    149
XI.4. Analiza kształtowania szerokości słojów wzdłuż pnia    153
XI.5. Baza danych dendrochronologicznych    155
XI.6. Archiwizowanie próbek drewna    156
XII. Metodyczne podstawy datowania    158
XII.1. Podstawowe terminy stosowane w dendrochronologicznych analizach komputerowych    158
XII.2. Ocena podobieństwa sekwencji przyrostów rocznych    159
XII.3. Narzędzia analiz    161
XII.3.1. Podstawowe wartości statystyczne sekwencje przyrostów rocznych    159
XII.3.2. Kontrola datowania oraz homogeniczność sekwencji i chronologii    162
XII.3.3. Analiza składowych głównych    163
XII.3.4. Indeksacja    164
XII.3.5. Filtracja    166
XII.3.6. Funkcja odpowiedzi    169
XII.4. Składanie wielowiekowej Chronologii drewna    170
Część Trzecia: Zastosowani analiz dendrochronologicznych. Weryfikacja, rekonstrukcje i prognozowanie    177
XIII. Datowanie drewna archeologicznego    179
XIII.1. Datowanie drewna a datowanie zabytków – podstawy zastosowań, wybrane przykłady    179
XIII.2. Wybrane przykłady z badań własnych    179
XIV Datowanie zabytków architektury    190
XIV.1. Średniowieczne konstrukcje drewniane na Pomorzu Nadwiślańskim    190
XIV.2. Architektura drewniana Małopolski    196
XV. Datowanie zabytków szkutnictwa    204
XV. Łodzie jednopienne z obszaru Polski    204
XV. Średniowieczne łodzie klepkowe i siatki    212
XVI. Analiza dendrochronologiczna dzieł sztuki i instrumentów muzycznych    216
XVI.1. Datowanie dendrochronologiczne podobrazi    216
XVI.2.Datowanie dendrochronologiczne instrumentów muzycznych    221
XVII. Dendroekologia    223
XVII.1. Zastosowanie metod dendrogeologicznych do rozwiązania problemów geobotanicznych    223
XVII.2. Przykład zastosowań metod dendrogeologicznych do rozwiązania problemów ekologicznych    227
XVII.3. Efekt zerowania owadów w przyrostach rocznych drewna    239
XVII.4. Monitoring dendrogeologiczny drzewostanów    243
XVII.5. Monitoring drzewostanów zagrożonych przez emisje przemysłowe    243
XVII.6. Adaptacja drzew do warunków miejskich    251
XVII.7. Odwzorowanie warunków środowiskowych    252
XVIII. Dendroklimatologia    256
XVIII.1. Zależność przyrostu drewna od klimatu    256
XVIII.2. Izotopy stabilne    261
XVIII.3. Zależność przyrostu drewna sosny od klimatu w północnej Polsce    262
XVIII.4. Specyficzność regionów górskich    267
XVIII.5. Wpływ termiki powietrza i opadów atmosferycznych na przyrost sosny w gradiencie kontynentalizacji i zanieczyszczyń    268
XVIII.6. Rekonstrukcja klimatu    269
XIX. Dendrogeomorfologia i i dendrogeologia    276
XIX.1. Czarne dęby – dendrogeologia i faza akumulacji pni    276
XIX.2. Wybuchy wulkanów a przyrosty roczne drzew    284
XIX.3. Analiza dendrogeologiczna ruchów masowych    287
XX. Identyfikacja miejsca pochodzenia drewna    293
XXI. Uwagi końcowe    298
XXI.1. Nauczanie i dendrogeologii i wymiany danych    298
XXI.2. Internet jako źródło danych dendrogeologicznych    299
Część czwarta: Aneksy, Literatura, Skorowidze    301
Aneksy    302
Cechy anatomiczne rozpatrywane pod mikroskopem i pomocne w oznaczaniu gatunków drzew    302
Charakterystyka anatomiczna ważniejszych rodzimych rodzajów drzew    304
Literatura    307
Skorowidz rzeczowy    324
Skorowidz łacińskich nazw roślin i zbiorowisk leśnych    327