Drewniane kościoły. Ziemia Tarnowska część południowa

Drewniane kościoły – IV. Ziemia Tarnowska część południowa

Wędrówki drogami Małopolski pozwalają podziwiać zachowane, szczególnie w tym regionie kraju, zabytki drewnianej architektury sakralnej, które są fenomenem, ściśle powiązanym z powszechnymi wartościami ideowymi, jak i z lokalną tradycją budowlaną. Z tych racji postrzegane są jako obiekty wyjątkowe, nie mające swych odpowiedników w innych krajach.

Charakterystykę polskich kościołów drewnianych oraz ich przemian historycznych znajdujemy w dokumentacji przygotowanej przez Regionalny Ośrodek Studiów i Ochrony Środowiska Kulturowego w Krakowie pt. „Kościoły drewniane Małopolski” autorstwa Mariana Korneckiego, a opublikowanej w roku 2000 w kontekście starań o wpisanie tychże kościołów na Listę UNESCO.

Jak pisze ten wybitny znawca i miłośnik drewnianej architektury sakralnej – kościoły zawsze zajmowały znaczącą pozycję w dorobku polskiego budownictwa drewnianego.

„Były one nie tylko czołowymi osiągnięciami ciesielstwa, ale przede wszystkim istotnymi elementami struktur osadniczych, zarówno w fizycznym (jako dominanty architektoniczne) jak i ideowym wymiarze. Dom Boży był bowiem widomym znakiem tożsamości wspólnoty kulturowej, a zarazem obiektem reprezentacyjnym, skupiającym nierzadko ambitne dążenia mecenasów i twórców. W dawnej Polsce krąg fundatorów świątyń był – stosownie do ówczesnej struktury społecznej i państwowej – ograniczony i regulowany ścisłymi prawami i obowiązkami.

Do kręgu tego należeli monarchowie, hierarchowie Kościoła, klasztory, a w końcu rycerstwo, czyli później szlachta. Kościoły były więc budowlami elitarnymi o szczególnym znaczeniu. Kościół drewniany nie był, aż po czasy nowożytne, dziełem ludowej ciesiołki. W zhierarchizowanym społeczeństwie średniowiecznym nie istniała spontaniczna działalność budowlana. Dopiero znacznie później, w XVIII, a zwłaszcza w XIX w. – w dobie postępu techniki i zmieniających się prądów artystycznych – realizacja, a niekiedy nawet inicjatywa wznoszenia świątyń drewnianych przechodziła także w sferę działalności społeczeństw wiejskich, dziś utożsamianą często z zasięgiem kultury, rzemiosła i sztuki ludowej.